Lenfödem kabusunuz olmasın

Vücudumuzu oluşturan hücrelerin oluşturdukları atıklar lenf sıvısında toplanır, lenfatik damarlarla lenf düğümlerine gider ve oradan da sistemik dolaşıma katılır. İşte bu akış üzerinde oluşan herhangi bir problemde lenf sıvısı hücreler arasında birikerek lenfödem oluşmaktadır. Lenfatik sistemin bozukluğundan kaynaklanan bu durum doğuştan bile olabilir. Biz en sık meme ameliyatı geçiren ve koltuk altı lenf bezleri çıkarılan ya da ışın tedavisi (radyoterapi) uygulanan hastalarda karşılaşmaktayız. Meme kanseri her 7 kadından birinde izlenmekte ve her meme kanserli 4 kadının birinde lenfödem izlenmektedir. Çünkü meme kanseri lenf damarları yoluyla yayıldığı için lenf bezlerinin çıkarılması tedavinin çok önemli bir parçasıdır. Lenf bezlerinin alınması akışın tıkanmasına ve lenf sıvısının cilt altında birikmesine neden olmaktadır.  Meme kanseri dışında diğer kadın kanserleri (rahim, yumurtalık, rahim ağzı gibi) ameliyatları ve ışın tedavisinden sonra bacaklarda görülebilmektedir.

Lenfödem olduğu nasıl anlaşılır?

Kolda, elde şişlik, sıkılık hissi, sertlik hissi, ağırlık hissi oluşabilir. Ağrı genelde olmaz. Bunu özellikle vurgulamak istiyorum ağrı olmadığı için hastalarımız bu durumu ihmal edebiliyorlar. Ama lenfödemin erken tanınması ve tedaviye erken başlanması lenfödemin kontrolünde çok önemlidir. Ne kadar geç kalınırsa şişliği kontrol altına almak o kadar zorlaşmaktadır. Onun için bu belirtiler olduğunda bir fizik tedavi doktoruna başvurmak gerekir.

Lenfödemli hastalar günlük yaşamda nelere dikkat etmek gerekir?

Lenfödem gelişme riski olan ya da lenfödem gelişen hastalar günlük yaşamlarında bazı önleyici tedbirlere dikkat etmelidir.

A. Cilt Yaralanmalarından Kaçının:

1. Etkilenmiş kolunuzdan kan alınmasına izin vermeyin, tansiyon ölçtürmeyin.

2. Ev İşleri: Yemek yaparken kesiklere karşı dikkatli olun, mutfakta mümkün olduğunca eldiven kullanın. Temizlik sırasında kimyasalların cildinize temasını önlemek için uygun eldivenleri kullanın. Ağır kaldırmaktan kaçının.

4. Bahçe İşlerinde, hayvanlarla oynarken eldiven kullanın.

5. Sivrisinek Isırmaları: Sinek kovucular kullanın ve sivrisineklerin yoğun bulunduğu alanlardan uzak durun.

6. Küçük çaplı yaralanmalara uygun şekilde müdahalede bulunun: Sivrisinek sokması, küçük sıyrıklar, kesikler olması durumunda bol sabunlu suyla yıkayın, duru suyla durulayın ve antibiotikle krem uygulayın. Yanınızda herzaman antibiyotikli krem (Bactroban, fucidin…) bulundurun.

B. Çok sıcak (sıcak banyo, güneş yanıkları) ve soğuktan kaçının

C. Cilt bakımı nasıl yapılmalı?

1. Cilt temizliğine özen gösterin, cildinizin temiz ve kuru olmasını sağlayın.

2. Hergün sabah kalktığınızda ve akşam yatmadan önce cildinizi kontrol edin. Ciltte renk değişikliği, kızarıklık, ısı artışı olup olmadığına dikkat edin.

3. Cilt temizliğinde kullandığınız sabunların nötral PH da olmasına özen gösterin.

4. Cildinizi sabah ve akşam günlük olarak, özellikle de banyo veya duş sonrasında nemlendirin. Uygun (tercihen alkolsüz ve aromasız ve nötral pH da olan) merhemler ve losyonları tercih edin. 

5. Tırnak Bakımı: Tırnaklarınızı kısa kesilmiş şekilde muhafaza edin. Tırnak çevresindeki ölü derileri kesmeyin. Manikür yaptırmayın. Yapay (protez) tırnak kullanmayın. Oje kullanmaktan kaçının.

6. Enfeksiyonlardan korunmak önemlidir. Tırnak batması ve mantar enfeksiyonlarına karşı önlem alınmalıdır.

7. Koltuk altı kıl temizliği yaparken elektrikli traş makineleri kullanın. Tıraş bıçağı, iğneli epilasyon, ağda ve tüy dökücü krem kullanmayınız.

D. Nasıl giyinimeli?

1. Çok dar kıyafetlerden kaçının (dar sütyenler ya da dar kollu kıyafetler). Geniş ve rahat, ek malzemeyle takviye edilmiş, geniş askılı sütyenler kullanın.

2. Lenfödemli kolunuza sıkı bileklikler, parmaklarınıza yüzük takmayın.

E. Uçak yolculuğu basınç farklılığı nedeniyle şişliği arttıracağı için uçuş süresince bası giysisinin giyilmesi ya da kompresyon bandajlarının uygulanması gerekir.

Lenfödemin tedavisi nedir?

Tedavide çok katlı bandaj uygulaması, hastanın kendi kendine yapabileceği masaj teknikleri, fizyoterapistlerin uyguladığı masaj yöntemleri, bası giysileri, bası yapan kompresyon cihazı dediğimiz yöntemler bulunmaktadır. Tüm bu konvansiyonel tedaviler dışında nöralterapi uygulamaları lenfatik sistem boşalımını arttırarak şişliğin inmesine büyük katkı sağlamaktadır. Her hastanın kendisine göre tedavi planı çizilir. Yani reçete gibi her hastanın tedavisi kendine özgüdür. Tedaviden önce kol çevresi ölçümleriyle tedavi sonrası kol çevresi ölçümlerini karşılaştırarak tedavi başarısı ortaya konur.