Bakır, çinko, demir, iyot… Minareller hakkında bilinmesi gerekenler

Bakır (Cu)

• Büyüme ve gelişme için çok önemli ve gereklidir.
• Kemik, kıkırdak, deriyi oluşturan maddeler, saç ve kalp gibi birçok organ için gereklidir.
• Bağışıklık sisteminde önemli rol alır.
• Demirin depolanmasında ve kullanılmasında yardımcıdır.
• Bakırın en çok bulunduğu besinler; buğday, badem, fındık, ceviz, bezelye, fasulye, kabuklu deniz ürünleri.
• Yetersizliğinde; kansızlık oluşur. Tansiyon ve kolesterol yükselmesi gözlenir.
• Aşırı alındığında toksik etki gösterir. Fazla posa ve çinko bakır emilimini azaltır.

Çinko (Zn)

• Vücutta 70’ten fazla enzimin yapısında yer alan bir mineraldir.
• Hücre çoğalması ile doku büyümesi ve yenilenmesini artırır. Büyüme için elzemdir.
• Çinko bağışıklık sisteminin gelişmesinde ve yaraların iyileşmesinde etkilidir.
• İnsülin hormonlarının depolanmasında ve salınımında etkilidir.
• Çinkonun diğer önemli bir özelliği ise vitamin A’nın emilimini artırmasıdır.
• Çinkonun en iyi kaynakları; deniz ürünleri, et, balık, süt, peynir, yumurta, yağlı tohumlar, kuru baklagiller ve tahıllardır.
• Çinko eksikliğinde; koku-tat hissi kaybı, tırnaklarda incelme ve beyaz le­keler, akne, yorgunluk, gelişme bozukluğu, yara iyileşmesinde gecikme, saç dökül­mesi, cinsel gelişim bozukluğu, gece görme bozukluğu, sık sık tekrarlayan enfeksi­yonlar, kısırlık ve hafıza kaybı pek çok rahatsızlığın ortaya çıkmasına neden olur.
• Aşırı çinko alındığında demir emilimi engellenir.

Demir (Fe)

• Vücudumuzdaki demirin 2/3’ü kanda oksijen taşıyan hemoglobinin bile­şiminde bulunur.
• Hayvansal besinlerle alınan demir bitkisel besinlerle alınan demire göre vücudumuzda daha fazla oranda emilir ve yararlılığı daha fazladır.
• Demir bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde etkilidir. Enfeksiyonlara karşı koruyucudur.
• Kansızlığın önlenmesinde görevlidir.
• Yiyeceklerle alınan demir miktarının az olması, bağırsak parazitleri, çeşit­li nedenlerle vücuttan demir kaybedilmesi ve gereksinimin artması gibi durumlar­da yetersizlik görülür.
• Kepekli besinlerde bulunan tanen denilen bileşikler besinlerdeki demirin kullanılmasını engeller.
• Demirden zengin olan besinler C vitamini içeren yiyeceklerle birlikte tü­ketildiğinde demirin vücutta kullanılabilirliği artar.
• En iyi demir kaynakları; kırmızı et, yumurta, kurutulmuş meyveler, yeşil sebzeler, kuru baklagiller, fındık ve fıstık gibi yağlı tohumlardır.
• Yetersizliğinde; demir eksikliği anemisi, yorgunluk, iştahsızlık ve baş dönmeleri görülür.

İyot (I)

• İyot, insan bedenindeki tiroit bezlerinin çalışması için gerekli olan bir mi­neraldir. Vücudumuzda bulunan iyodun %75’i tiroit bezinde bulunur.
• Tiroit bezinin çalışması için gerekli olan hormonların bileşiminde bulu­nur ve üretimleri için gereklidir.
• Bazal metabolizmanın çalışmasında görev alır.
• Prostat bezinin fonksiyonu ve üreme organlarının gelişimi için önemli bir mineraldir.
• En iyi kaynakları; deniz ürünleri, balık, iyotlu tuz, süt ürünleri ve tahıllardır.
• İyot yetersizliği, fiziksel ve zihinsel yorgunluk, hareketlerde yavaşlama, şişlik, uyuşukluk ve kabızlık gibi sorunlara neden olabilir.
• Yetersizliğinin önlenmesi için iyotlu tuz kullanılmalıdır ve mutlaka koyu renkli kavanozlarda, güneş ışığı almayacak şekilde muhafaza edilmelidir. İyot kay­bını önlemek için yemeklere tuz en son aşamada eklenmelidir.

Kalsiyum (Ca)

• Kemik ve diş sağlığı için önemli bir mineraldir.
• Kas kasılması, kanın pıhtılaşması ve sinir sisteminde uyarıların iletilme­sinde görevlidir.
• Kan basıncının dengelenmesinde etkilidir. Dolayısıyla hipertansiyon has­talarında tedaviyi destekleyici bir rolü bulunmaktadır.
• Bazı hormonların salınımını düzenler ve enzimlerin işlevlerini yapabil­meleri için gereklidir.
• Diyette yeterli kalsiyum alımının obezitenin tedavisinde ve önlenmesinde etkili olduğu yönünde çalışmalar vardır.
• Yetersizliğinde; kemik kırılmaları, kas krampları, osteoporoz, sinir ve kas hücrelerinde bozukluklar, kan hücrelerinde ve böbreklerde bozukluklar görülebilir.

Krom (Cr)

• Vücuttaki enzim ve hormonların yapısında yer alır.
• Karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında etkili bir mineraldir. Krom, insülinin etkinliğini artırarak glikozun hücre içine girmesine yardımcı olur.

Magnezyum (Mg)

• 300’den fazla enzimin yapısında yer alır. Vücutta kalsiyum ve fosfor ile birlikte iskeletin yapısında bulunur.
• Kas ve sinir sistemi hücrelerinin devamlılığını sağlar. Merkezi sinir siste­mini düzenler.
• Kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucudur. Kan basıncının düzen­lenmesine yardımcıdır.
• Tüm bedensel etkinliklerin %80’i ile ilgilidir. Fibromiyalji belirtilerini en­geller. Kas kramplarını önler ve azaltır; düzenli kullanımı durumunda adale kasıl­malarının azaldığı gösterilmiştir.
• Magnezyumun düzenli kullanımı ruhsal gerginliği azaltır.
• En iyi kaynakları; ceviz, fındık, fıstık, kuru baklagiller, yeşil sebzeler, özü ve kepeği ayrılmamış tahıllardır.

Selenyum (Se)

• Doğal ve önemli bir antioksidandır. E vitamini ile birlikte çalışır.
• Antioksidan özelliği sayesinde hücreleri oksidasyona karşı korur ve bağı­şıklık sistemini güçlendirir.
• Selenyum ile vitamin E kalp ve karaciğer fonksiyonlarının sağlıklı çalış­ması için gereklidir. Hücreleri korur ve vücut direncini artırıcı özelliği mevcuttur.
• Kanser, felç ve kalp hastalıklarına karşı önleyici etki gösterir.
• Tiroit hormonlarının çalışmasında etkilidir.
• En iyi kaynakları; deniz ürünleri, tahıllar, brokoli, lahana, kereviz, soğan, sarmısak, turp ve yumurtadır.
• Yetersizliğinde; yorgunluk, sinirlilik, kalp kası ile ilgili sorunlar ve kalp hastalığı, kas ağrıları, gelişim bozukluğu, enfeksiyonlarda artış, karaciğer bozuklu­ğu, pankreas yetersizliği, kısırlık, kolesterol düzeyinde artış ve bağışıklık sistemi­nin zayıflaması görüldüğü ve bunun sonucu da kanser oluşumunun kolaylaştığı bilinmektedir.
• Son yıllarda pek çok kanser türünün engellenmesinde etkisi olduğu üze­rinde durulmaktadır.
• Aşırı selenyum alımı toksik etki gösterir. Bulantı, kusma, saç dökülmesi, deri döküntüsü ve siroz gibi sorunlara neden olur.

Sodyum ve potasyum (Na ve K)

• Vücut sıvılarının en önemli mineralleridir. Hücre içi sıvı dengesinin kontrolünde asit-baz dengesinin sağlanmasında görev alırlar.
• Kalp kası ve diğer tüm kasların gevşemesine, sinir uyarılarının iletilmesi­ne yardımcıdır.
• Kan basıncının düzenlenmesini sağlarlar.
• Yetersizliğinde; kalp atışında bozulma, kas yorgunluğu, zihinsel bulanık­lık ve solunum güçlüğü görülür.
• Potasyumun en iyi kaynakları; yeşil sebzeler, patates, muz, kayısı, turunç­giller gibi meyvelerdir. Sodyum kaynakları arasında ise tüm besinler salamura yiyecekler, yemeklere katılan bulyonlar, hazır çorbalar, kabartma tozu ve maden­suları vardır.
• Aşırı sodyum alındığında tansiyon yüksekliği ve ödem oluşumu gözlemlenir.

Bu konuda ve benzer konularda daha fazla bilgi edinmek için “Antienflamatuar Beslenme Rehberi’’ kitabımdan faydalanabilirsiniz.

Hüseyin Nazlıkul

Odatv.com