Ayak tabanı bölgesinde (plantar) veya aşil tendonunun (dorsal / kraniyal) ekinde diken benzeri bir kemik büyümesidir (kalsiyum birikintileri) ve genellikle ilgili ayağın yıllarca aşırı yüklenmesinden kaynaklanır. Bölgeyi çevreleyen dokudaki çatlakları ve iltihapları tetikleyebilir. Bununla birlikte son çalışmalar, topuk dikeninin nedeninden çok plantar tendinitin bir sonucu olduğu sonucuna varmıştır.

Plantar fasiit genellikle yoğun egzersizden kaynaklanır. Tüm koşu çeşitleri (kısa mesafe, orta mesafe ve uzun mesafe koşu), futbol, basketbol, dans ve tenis riskli sporlar olarak kabul edilir .

Plantar fasiitin semptomları ve nedenleri nelerdir? Altında yatan neden her zaman topuk dikeni midir? Ağrıyı gidermek için en etkili tedavi hangisidir?

Plantar fasiit (ayrıca plantar tendinit, plantar fasiyoz veya plantar fasiopati olarak da adlandırılır), plantar fasyanın ağrılı, genellikle tek taraflı ve kronik enflamasyonudur.

Plantar fasya ayak parmaklarını, metatarsal kemikleri ve topuk kemiğini birbirine bağlayan, ayağın uzunlamasına kemerini destekleyen, sert fasya dokusundan (bağ dokusu) oluşan ayak tabanının tendon plakasıdır. Ek olarak plantar fasya yürürken stabilite sağlar. Aynı zamanda oryantasyon sağlayan bir yapıdır.  Tüm topuk ağrısının yaklaşık % 80'inin plantar fasiite bağlı olduğu tahmin edilmektedir.

Hastalığın yaygın olduğu düşünülmektedir. Ancak sıklığı konusunda güvenilir rakamlar yoktur. Uzmanlar, her on kişiden birinin topukta en az bir kez enflamasyonla ilişkili ağrı yaşadığını tahmin ediyor. Özellikle 45 ile 65 yaş arasındaki kişiler bu hastalıktan etkilenir. Plantar fasiit her yaşta ortaya çıkabilir ve kadınlar erkeklerden daha savunmasızdır.

Plantar Fasiitin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Farklı faktörlerin kombinasyonu genellikle plantar fasyanın enflamasyonuna yol açar, bu yüzden uzmanlar çok faktörlü bir gelişimden söz ederler. Tetikleyici genellikle plantar tendonun aşırı yüklenmesi veya tahrişidir.

Plantar fasiitin başlıca risk faktörleri şunlardır:

• Fazla kilo, şişmanlık (beden kitle indeksi / BKİ> 27)
• Plantar tendonun artan gerginliği ile anatomik olarak ilişkili kısaltılmış baldır kasları
• Yanlış ayak pozisyonları (örneğin: kemerler, düz taban vb.)
• Farklı bacak uzunlukları (pelvik eğim)
• Kas dengesizlikleri (örneğin: kalça, bel omurgası, diz eklemi veya gövde kaslarında)
• Ayak ve topuk bölgesinde mikro travmalar
• Plantar fasya eki bölgesinde bursit
• Çok fazla trafikte kalma ve otomobil kullanma
• Çok dar veya yüksek topuklu ayakkabıların sık giyilmesi
• Yetersiz gelişen ayak kasları

Plantar Fasiitinin Karakteristik Semptomları

Tipik bir plantar fasya enflamasyonu, ayaktaki şiddetli (genellikle bıçak batması olarak tanımlanır) topuk ağrısıdır. Bu ağrı, öncelikle doğrudan ayağa kalktıktan sonraki ilk adımlar sırasında veya genellikle uzun bir hareketsizlik döneminden sonra (başlangıç ​​ağrısı) tendon ilk yüklendiğinde ortaya çıkar. Enflamasyonun ileri aşamasında ağrı genellikle ayak tabanının tamamına ve aşil tendonuna yayılır veya yatarken açıkça hissedilebilir. Çoğu hasta enflamasyonlu ayağı hareket ettirmekte zorlanır.

Klasik olarak, sporcular öncelikle ısındıklarında topuk ağrısı hissederler. Egzersiz devam ettikçe semptomlar zayıflar veya tamamen azalır. Yoğun sprintler ve zıplamalar veya ayağa sürekli ağır yük binmesi semptomları yeniden canlandırabilir. Topuğa ağır yüklenmeye devam ederse ağrı da genellikle artar.

Plantar fasiit için en önemli ayırıcı tanılar şunlardır:

• Ayak bileğinde artroz 
• Reiter hastalığı
• Ankilozan spondilit
• Romatoid artrit 
• Kırık kemikler
• Yumuşak doku apseleri (özellikle şeker hastalığı gibi önceden var olan bir rahatsızlık)
• Ayak bölgesindeki tümörler

Plantar Fasiit Nasıl Teşhis Edilir?

Topuk bölgesindeki ağrı net değilse veya belirli bir plantar tendinit şüphesi varsa fizik tedavi, ortopedi, manuel tıp veya nöralterapi uzmanına görünmek doğru bir yaklaşımdır. Kapsamlı bir anamnez ve klinik muayeneye dayanarak genellikle plantar fasiit teşhisini, görüntüleme prosedürlerinin yardımı olmadan bile hızlı ve sıklıkla yapabilir.

Örneğin anamnezi alırken doktor ağrının türü, oluşumu ve yeri ile hastalığın seyri, önceki hastalıklar ve topuktaki düzenli atletik / profesyonel stres hakkında sorular sorar.

Topuk ağrısının klinik muayenesi başlangıçta palpasyon muayenesini içerir: Semptomlar topuktaki plantar fasya ekini hissederek veya bastırarak şiddetlenirse bu plantar fasiiti gösterir.

Ayak röntgeni genellikle yalnızca uzun süreli konservatif tedaviye rağmen topuk ağrısı devam ederse yapılır. Örneğin, topuk dikeni veya bağ dokusu kireçlenmeleri ve kalınlaşmaları üzerinde açıkça görülebilir.  Ultra sonografi, manyetik rezonans tomografi veya iskelet sintigrafisi gibi diğer görüntüleme yöntemleri de kullanımı teşhis ederken kullanılır. Ancak bunların gerekliliği uzmanlar arasında tartışmalıdır.

Plantar Fasiitin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Pek çok tıbbi yayında, tedaviden bağımsız olarak topuk ağrısının bir yıl içinde gerilediği veya kaybolduğu bildirilmektedir. Ancak bu tez henüz bilimsel çalışmalarla desteklenmemiştir. Kesin olan şey, etkilenenlerin % 90'ından fazlasının, konservatif tedavi yaklaşımlarının altı ay içinde iyi sonuç verdiğidir.

İlaç tedavileri:

Akut ve ağrılı plantar fasiitte steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçlar uygulanır. Bu ilaçlar başılıca asetilsalisilik asit, arilpropiyonik asit türevleri (örn. ibuprofen ) veya arilasetik asit türevleridir (örn. Diklofenak). Paralel olarak anti-enflamatuar etkilere sahip olan İbuprofen veya Diklofenak içeren topikal olarak uygulanan merhemler veya jeller de topuk ağrısına karşı yardımcı olabilir. Ancak sığ penetrasyon derinlikleri nedeniyle tabletlerden daha az etkilidir. 

Etkilenen birçok kişi, kortizon enjeksiyonları (glukokortikoid enjeksiyonları) ile olumlu sonuçlar alır. Ancak uzun vadede kortizon uygulamaları bu bölgede kalıcı hasar yaratabilir. Anti-enflamatuar steroid hormonu, plantar yağ yastığının atrofisi veya tendon yırtığı gibi yan etkilere sahiptir.

Lokal anesteziklerle nöralterapi plantar Fasiitte oldukça etkilidir!

Ağrılı topuk bölgesine yapılan lokal anestezik enjeksiyonlar da plantar fasiitten kaynaklanan semptomları azaltır.  Yapılan enjeksiyonlar nöralterapi yaklaşımı ile lokal enjeksiyonla birlikte segment ve genişletilmiş segment tedavisi uygulanırsa kalıcı çözüm sağlar.  Nöralterapi yapılmaz yalnızca lokal uygulamalar yapılırsa geçici bir rahatlama sağlayabilir. 

Rahatlatıcı terapiler:

Plantar fasyanın kronik aşırı yüklenmesini azaltan tüm önlemler bu kategoriye girer.

Örneğin:

• Fazla kilolu veya obez olan kişilerin sağlıklı beslenme ile kilo vermesi 
• Ağrılı ayağın düzenli olarak yüksekte tutulması
• Mevcut deformitelerde ayağın uzunlamasına kemerinin desteklendiği, ayağın yapısına göre uyarlanmış düzeltici ayakkabı tabanlıklarının sağlanması (basınç düşürme)
• Gece atelinin (ortez) ayakucunun kaval kemiğine doğru gerilerek takılması tendon plakasını esnetebilir ve iyileşme sürecini hızlandırabilir
• Plantar fasyaya aşırı yüklenme ihtimali olan spor aktivitelerinin azaltılması
• Egzersizi kısa süreli tutmak (ağrıya neden olmadan)
• Spor / aktivite için uygun, iyi dolgulu ayakkabı seçimi
• Sürekli aynı pozisyonlarda durmamak, belirli aralıklarla pozisyon değiştirmek

Uyarıcı tedaviler:

Nöralterapi uygulamasından hemen sonra yapılacak olan baldır kasları ve plantar fasya için düzenli germe ve izometrik fayda sağlar. Ayrıca bu konuda hastaya ev ödevi olarak da egzersizler önerilmelidir. Çalışmalara göre bu sayede hem kısa hem de uzun vadede iyi sonuçlar (ağrıdan tamamen kurtulma dahil) elde edilebilir. 

Düşük dozlu bir X-ışını radyasyonu (düşük dozlu radyoterapi) diğer şeylerin yanı sıra, enflamasyonlu dokuya kan akışını sağlamaya ve ağrıya karşı da yardımcı olacaktır.

Bir ses sondasının yardımıyla elektromanyetik olarak üretilen hassas şekilde hizalanmış basınç dalgalarının topuk dikeni gibi ağrılı birikintileri yok ettiği ekstrakorporeal şok dalgası tedavisi işlemi, başka bir tedavi seçeneğini temsil edebilir. Aynı zamanda topuk masajı ve kinesiotaping bantlamada dolaşımı artırarak ağrıyı azaltır.

Plantar Fasyayı Rahatlatmak İçin Operasyon Ne Zaman Gereklidir?

Genel olarak plantar fasiit çok nadiren ameliyat gerektirir. Çünkü multimodal konservatif tedaviler genellikle etkilidir.

Nöralterapi, post izometrik germe ile birlikte uygulandığında yüz güldürücüdür!

Topuk ağrısı konservatif tedaviye ve diğer nedenlerin tanısal dışlanmasına rağmen on iki aydan fazla sürerse ve yaşam kalitesini önemli ölçüde kısıtlıyorsa, hekimler ameliyatın yararlı olup olamayacağını tartmalıdır. Gerekirse ikinci bir tıbbi görüş almaları çok daha faydalı olabilir. Plantar fasiitli 100 kişiden yaklaşık sadece 1'ine ameliyat yapılır. 

Plantar Fasiit Tipik Olarak Nasıl Çalışır?

Topuktaki ağrı ilk başta sadece ara sıra ortaya çıkar ve hasta dinlendiğinde tekrar kaybolur. Bununla birlikte plantar tendonun stresi veya tahrişi aynı kalırsa semptomlar daha sık ve artan yoğunlukta ortaya çıkar.

Topuk ağrısı olan kişiler yürürken genellikle başka pozisyonlara geçtiklerinden (örneğin: topukla basmak veya sessizce yürümek) kronik plantar fasiit omurga, dizler, kalçalar veya ayak bilekleri uzun vadede hasar görebilir. Rahatlatıcı duruş uzun vadede güçlü ve ağrılı kas gerginliğine yol açar. Tedavi edilmezse plantar tendinit hareketliliği kısıtlayabilir.

Plantar Fasiit Nasıl Önlenebilir?

Plantar tendonun iltihaplanması genellikle aşırı yüklenmeden kaynaklandığından aşağıdaki önleyici tedbirler ile hastalık riski önemli ölçüde azaltılabilir:

• BKI normal aralıkta olmalıdır. Fazla kilolu veya obezseniz kilo vermeniz önerilir.
• Tüm ayak kanlandırılmalıdır. Düzenli egzersiz ve kas egzersizlerinin yanı sıra ayak masajları (örneğin kirpi topu veya fasya rulosu yardımıyla) ve soğuk su uygulamaları (Kneipp uygulamaları) faydalıdır.
• Sigara kan damarlarını daralttığı ve dokuya oksijen verilmesini engellediği için kesinlikle sigaradan kaçınılmalıdır.
• Ayakları rahatlatmak için kaslar yukarıya kaldırılarak dinlendirilmelidir. 
• Ayak tabanındaki ve topuktaki nasırlar, besleyici ayak banyoları, yumuşatıcı kremler ve gerekirse nasırın podiatri tarafından çıkarılmasıyla önlenebilir. Sorunlu ayaklar için düzenli tıbbı bakım önerilir.
• İş ve eğlence amaçlı ayakkabılar düz ve rahat olmalı ve daha sık değiştirilmelidir.
• Ayakta çalışılırken pozisyon sık sık değiştirilmelidir.
• Tendon problemlerine yatkın olan rekreasyonel sporcular, topuk ve ayak tabanında çok az baskı olduğu veya hiç olmadığı için koşu, tenis, dans, basketbol ve futbol gibi yüksek riskli sporlardan kaçınmalı ve bisiklet, yüzme gibi alternatiflere geçmelidir.
• Prensip olarak spor sırasında kişiye özel uyarlanmış özel ayakkabılar giyilmelidir (birçok uzman mağaza ayak ve koşu analizleri sunar).
• Özellikle koşu disiplinlerinde ve egzersizde tempo yavaşça artırılmalıdır. Aksi taktirde aşırı yüklenme durumları hızla ortaya çıkacaktır.
• Kaslar ve tendonlar için düzenli germe ve güçlendirme egzersizleri ayakları sağlam, sağlıklı tutar ve plantar fasiiti etkili bir şekilde önler.

Dr. Hüseyin NAZLIKUL
IFMANT = Uluslararası Nöralterapi Federasyonu Başkanı
Bilimsel Nöralterapi Regülasyon Derneği Başkanı 

Faydalandığım Kaynaklar:
•    Nazlikul, H: Nöralterapi Ders Kitabı 
•    Nazlikul, H: Nöralterapi Başka Bir Tedavi Mümkün
•    H. Barop’un (Çevirmen H. Nazlikul) Nöralterapi Atlası 
•    L. Fischer’in  ( Çevirmen H. Nazlikul ve Y. Tamam) Nöralterapi Kitabı
•    James W. NcNabb ( Çevirmen H. Nazlikul ve Y. Tamam) Eklem ve Yumuşak Doku Enjeksiyonları
•    Weinschenk, S: Neuraltherapie 
•    Fıscher, L et: Lehrbusch Integrative Schmeztherapie