Aşırı Yeme İsteğinin Altında Ciddi Nedenler Yatıyor Olabilir

Hüseyin NAZLIKUL, M.D., PhD.
16-10-2023 18:14

Peynir, çikolata, tuzlu cips, sulu biftek, kebap veya ızgara ile bir parça pizza gibi yiyeceklere karşı aşırı bir yeme isteği içindeyseniz bilin ki bedeninizde değerli besin öğeleri eksiktir.

Peki bu aşırı yeme isteğinizi nasıl çözebilirsiniz ve sağlıklı bir şekilde tatmin edebilirsiniz?

Kişi aniden belirli bir gıdaya yani yiyeceğe karşı konulmaz bir istek duyduğunda hemen tatlı veya tuzlu bir şeyler atıştırmak ister. Bu istek sanıldığı kadar basit bir davranış değildir. Böyle bir arzu aslında vücutta bazı hayati besinlerin eksikliğinin bir uyarısıdır. 

Yiyecekleri bu kadar arzulamamız bizi hasta ediyor.

Bizi yemediklerimiz değil, yediklerimiz hasta ediyor.

Covid-19 sürecinde yani pandemi ile ortaya çıkan “Pandemide Sağlık” konusunda her geçen gün yeni bir risk faktörü görüyoruz. Pandemi sürecinde ve doğru ve sağlıklı beslenmek çok daha önemli hale geldi. Aşırı gıda tüketiyorsanız, bir türlü doymuyorsanız ve sürekli atıştırma arzunuz tetikleniyorsa beslenme konusunda eğitim almış bir regülasyon tıbbı ve nöralterapi uzmanına başvurmanız oluşabilecek hastalıklardan sizi koruyacaktır.

Aniden Gelen Tatlı Yeme İsteği Ne Anlama Geliyor?

Herhangi bir tatlı için can atıyorsanız kan şekeriniz düzensiz veya dengesiz olabilir. Bu arzunuzu hemen tatlı, çikolata, kek, pasta, bal, helva veya pekmez yiyerek karşılıyorsanız bu kısa süreli bir tatmin sağlar. Çünkü bu istek durmayacaktır. En geç bir saat içinde bu uyarı tekrarlayacaktır. Kan şekeri seviyesi, tabiri caizse hız treni gibidir. Tatlı ve şeker sizi hiçbir zaman doyurmaz ve sürekli tüketmek istersiniz. Bunun dışında tatlılar çok yüksek kalori içerir.

Peki bu isteğinizi daha sağlıklı nasıl giderebilirsiniz?

Elma veya armut gibi meyveler tüketmeyi deneyin. Bunlar aynı zamanda şeker isteğini de tatmin eder. Kuruyemişler de tatlı yemekten daha masumdur.

Kan şekeri seviyesinin uzun vadede sabit kalması ve iştah kontrolü için: 

• Dengeli ve dönüşümlü beslenin.

• Akdeniz diyeti uygulayın.

• Sebze, yumurta, balık, süt ürünleri ile birlikte tam tahıllı ürünler gibi besinleri tercih edin. 

• Her öğünde mutlaka mevsim sebzesi tüketin.

• Bol su için.

Çikolata İsteği Nereden Geliyor?

Çikolataya olan aşırı isteğin magnezyum eksikliğinden kaynaklandığı Almanya’da yapılan yeni bir çalışmada gösterildi. Magnezyum değerleri düşük olan grubun, kontrol grubuna göre daha fazla çikolata tükettikleri ve tatlı isteklerinin daha fazla olduğu gösterildi.

Kaliteli bir çikolatada mineraller ve antioksidanlar da vardır. Ancak bu faydalarının yanı sıra çok fazla kalori içerir. İçeriği zengin olan ve daha az şeker içeren bitter çikolatayı tercih etmek en iyisidir. Ölçülü olmak kaydıyla bitter çikolata tüketebilirsiniz. Ayrıca düzenli olarak fındık, balık ve yeşil yapraklı sebzeler tüketerek magnezyum ihtiyacınızı giderebilirsiniz.

Tuzlu Yiyecek İsteğinin Arkasındaki Gerçek

Özellikle cips ve çubuk kraker olmak üzere her çeşit tuzlu gıdaya karşı aşırı bir istek, stres altında olduğunuzu gösterir. Tuzlu gıda tüketmeden önce birkaç dakika doğru nefes almanız ve stres ortamından kurtulmanız bu isteğinizi dizginleyecektir. Stres durumunda böbreküstü bezlerinin çok fazla kortizol salgılaması gerekir. Beden, kortizol üretmek için aşırı derecede tuza ve yağa ihtiyaç duyar. Stresten kurtulmak istiyorsanız tuzlu ve yağlı besinleri yiyerek stresinizi beslemektense doğru nefes alarak stresten uzaklaşın.

Küçük adımların bile büyük etkisi vardır. Tam da bu konuda Utah Üniversitesi tarafından yapılan çok çarpıcı bir araştırma, derin nefes alan kişilerde tuzlu yeme isteğinin en az %25 azaldığını göstermiştir. Doğru nefes tekniği kullanarak stresinizi kontrol altına alabilir hatta ondan kurtulabilir ve tuzlu yiyecek yeme isteğinizi önleyebilirsiniz.

Stresi azaltmaya çalışın – örneğin meditasyon, doğru nefes alma gibi rahatlama tekniklerinden faydalanın. Bu konuda daha fazla bilgiye “Hayatı Keşfet” ve “100 Yıl Yaşamak Mümkün” kitaplarımdan ulaşabilirsiniz.

Et Yemeklerine Karşı Aşırı İstek Neden Oluşur?

Şiş, ızgara, köfte, kebap, tandır, biftek, ciğer ve rosto… Aşırı et yeme isteğinin demir eksikliğinden kaynaklıyor olabileceğini biliyor muydunuz?

Kadınlar, regl yani adet döneminde kanama ile birlikte daha fazla demir kaybederler. Regl döneminde aşırı tatlı isteği belirirken regl sonrası aşırı et yeme isteğinin altında yatan gerçek bu olabilir mi?

Bizler et obur canlılar değiliz, hayvansal proteinden enerji elde etmeye hiç ihtiyacımız yok. Hayvansal proteinlerin içinde yer alan aminoasitlere yapı taşı olarak kullanmak için ihtiyaç duyarız. Günlük yediğimiz gıdalarla alınan toplam enerjinin maksimum %10’unun proteinden elde edilmesi yeterlidir.

Bu konuda daha kapsamlı bilgi için “Duygusal Beyin Bağırsak”, “Güzel, Mutlu ve Sağlıklı - Holistik Beslenmeyi Keşfet”, “Neden Yanlış Yaşıyoruz?”, “100 Yıl Yaşamak Mümkün” kitaplarımdan faydalanabilirsiniz.

Bununla birlikte fazla et tüketen insanlarda kalp-damar hastalıklarının yanı sıra kanser ve böbrek sorunları gibi pek çok sağlık riski oluşmaktadır. Bu yüzden demir eksikliğinizi baklagillerle, kuru meyvelerle (tüketecek olduğunuz miktarı kontrolde tutun çünkü kalori açısından çok zengindirler) ve üzüm çekirdeğiyle karşılayabilirsiniz. Kuru meyveler şeker bakımından yüksektir, bu nedenle az miktar tüketmek yeterlidir.

Peynir Tüketimine Karşı Aşırı İstek Neden Oluşur?

Eğer canınız bol peynirli bir pizza ya da börek veya pide çekiyorsa ve bunları düşündüğünüz anda ağzınız sulanıyorsa bilin ki sağlıklı yağ asidi eksikliği yaşıyorsunuz.

Vücutta sağlıklı yağ asitleri azaldığında yani Omega-3 değeriniz azaldığında aşırı peynir tüketme isteğiniz artar. Ancak bilin ki peynirde sağlıklı Omega-3 yoktur. Aşırı peynir tüketimi bedeninizi asitleştirecektir. Bu yüzden eklem tutulmalarınız ve ağrılarınız artacak, damar sertliği meydana gelecek, otoimmun hastalıklarınızda alevlenmeleriniz olacak, kanserli hücre oluşumu tetiklenecek, karaciğeriniz yağlanacak ve kronik hastalıklarınız tetiklenecektir.

Canınız aşırı peynir tüketmek istediğinde ya Omega-3 yağ asitlerinden zengin bir balık ya da Omega-3 kapsülleri almanız sağlığınız için çok daha anlamlı olacaktır. Omega-3 yağ asitleri size sadece enerji sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sizi vasküler hastalıklara, kalp-damar hastalıklarına, kansere ve eklem iltihaplarına karşı korur.  

Peynir Omega-3 yağ asitleri içermediğinden ve özellikle damarlara zarar veren hayvansal yağları fazla miktarda içerdiğinden, peynir yerine sağlıklı Omega-3 kaynaklarını seçmelisiniz. Somon gibi yağlı deniz balıkları, ceviz, keten tohumu, kaliteli bitkisel yağlar... Bu konuda daha kapsamlı bilgileri “Neden Yanlış Yaşıyoruz?” ve “Güzel, Mutlu ve Sağlıklı - Holistik Beslenmeyi Keşfet” kitaplarımdan bulabilirsiniz.

Önemli İpuçları

Çoğu kez aşırı yeme isteği, vücudun susuz kaldığına dair bir sinyaldir. Tatlıya düşkünseniz, önce büyük bir bardak su veya şekersiz çay için. Böylece vücudunuza tam olarak ihtiyacı olanı vermiş olursunuz. Yarım saat bekleyin, sonra yeme isteği muhtemelen kaybolur ve iştah kontrol altına alınır.

İngiltere'deki Exeter Üniversitesi tarafından yapılan çalışmaya göre fiziksel aktivite de şeker isteğini azaltabilir. 15 dakika hızlı tempoda yürümek çikolata, tatlı, hamur ve benzeri gıdalardan kaçınmaya yardımcı olur. Bilim insanlarına göre fiziksel aktivite, bağımlılıklarla savaşmaya yardımcı olan nöronları (haberci sinir hücreleri) etkileyebilir. 

Yeterli uyku da yeme isteğini önleyebilir. Bilimsel araştırmalar, uyku süresi ile aşırı kilo arasında bir ilişki olduğunu öne sürmektedir. Basitçe söylemek gerekirse az uyuyanların daha şişman olduğu ortaya çıkmıştır. Bilim adamları bunun nedenini kesin olarak açıklayamadılar ancak bir teoriye göre az uyku, iştah artırıcı hormonların salgılanmasını artırmaktadır. Daha fazla bilgi için “Uykunun sihirli Gücü” adlı kitabıma göz atabilirsiniz.

Aşırı Yeme İsteğinin Farklı Nedenleri

Besin öğesi eksikliğinin veya düşük kan şekeri seviyelerinin yanı sıra aynı zamanda hastalıklar da aşırı yeme isteğinin nedeni olabilir. 

Bulimia ve anoreksiya gibi hastalıklarda da beslenme bozukluğuna neden olabilir. Diğer taraftan şeker hastalığı özellikle kontrolsüz şeker, tiroid fonksiyon bozukluğu, depresyon ve hamilelik de yeme isteğini artırabilir.

Yeme bozuklukları nedeniyle veya diyabet şüphesi ile tekrarlanan aşırı yeme isteği yaşıyorsanız zaman kaybetmeden doktora başvurunuz.