Sağlıklı olmak için kronik stresten uzak durmak gereklidir

Hüseyin NAZLIKUL, M.D., PhD.
18-10-2023 19:26

Bağışıklık sistemi, bedenin dinlenme ve uyku durumundaki işlevlerini kontrol eden parasempatik sinir sistemi etkisinde daha iyi çalışır. Oysa stres, sempatik sinir sistemini uyararak genel uyum sendromunu devreye sokar. Stres altında böbreküstü bezleri gittikçe daha fazla hormon salgılarken bu kimyasal değişiklikler timüsün küçülmesine neden olarak beyaz kan hücrelerinin üretimini engeller. Bu durum, bağışıklık sisteminin düzgün çalışmasını önleyerek bedeni enfeksiyon ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirir. Aynı zamanda sinir hücrelerini harap ederek de depresyon, hafıza kaybı, enerji azalması, uyku bozukluğu ve cinsel sorunlara yol açar.

Strese Karşı Donanımlı Olun

Sağlıklı olmak için kronik stresten uzak bir hayat sürmek gerekir. Ancak hastalık belirtileri ve şikâyetleri baş gösterdiğinde sağlığın yaşam içindeki en değerli varlık olduğunun farkına varılır. Bir İtalyan atasözünün dediği gibi: “Sağlık tuz gibidir ancak eksik olduğunda fark edilir.”

Psikolojik araştırmalara göre sağlıklı insanlar genellikle belli yaşam standartlarıyla ve bireysel nitelikleriyle hastalıklı insanlardan ayrılmaktadır. Stresle mücadele etmeyi bilen insanlar, yaşamlarını yönlendirirken çok fazla sarsılmazlar. Stresle mücadeleden yoksun insanlar ise bunun bedelini ruhsal ve fiziksel rahatsızlıklarla öderler.

Stresin oluşmasında çevrenin de önemli bir rolü vardır. Ancak uygun bir ortamda stresin tehdit edici etkilerinden kaçınılabilir. Bunun da yolu bedensel ve ruhsal aktivitelerimizi canlı tutmaktan geçmektedir.

Stres durumlarının algılanması

Stresin insanı nasıl hasta ettiği; stresi yaratan olayların, olguların kişiler tarafından nasıl algılandığına ve bu olaylarla, olgularla kişinin nasıl baş etmeye çalıştığına bağlıdır.

Bazı insanlar yalnızca gündelik hayatın akışındaki küçük değişiklikleri, bazıları ise birikmiş ağır sorumlulukları stres olarak algılar.

Herkesin strese karşı toleransı farklıdır. Kişisel stres eşiğinizi geçtiğiniz ve o konumda uzun bir süre kaldığınız zaman, daha ciddi zihinsel ve fiziksel hastalıkların ortaya çıkabileceğini unutmayın. Yüksek tansiyon, sindirim sistemi bozuklukları, baş ağrıları, uykusuzluk ve bitkinlik stresin neden olduğu başlıca sorunlardır.

Stres belirtileri, ruh ve beden sağlımız için tehlikelidir. Buna rağmen insanın az da olsa strese ihtiyacı vardır. Belli düzeyde stres yaşamak, bizi hayatta daha diri tutar. Ancak önemli olan bedenimize ve ruhumuza zarar verecek derecede stresi yaşamamaktır. Bu yüzden maruz kaldığımız stresleri biriktirmeyerek, bedensel faaliyetlerde bulunmak; bedenimizi ve ruhsal durumumuzu sakinleştirerek stresi kontrol altına almak gerekir.

Gevşeme egzersizleri

Düzenli egzersiz yapmak, bedensel faaliyeti tamamlayıcı bir unsurdur. Stresle baş etmek için fiziksel egzersiz, yoga, meditasyon ve gevşeme egzersizleri yapmak gerekir.

Sanatçılar ya da sürat gerektiren sporlarla uğraşan kişiler yüksek stres altında olmalarına rağmen düzenli gevşeme egzersizleri sayesinde işlerinde ve günlük hayatta konsantrasyon sorunu yaşamazlar.

Stresliyken özellikle dingin müzikler dinlemek iyi gelir. Müzik, düzenli bir şekilde gözler kapalı olarak dinlenilirse sağlığın harmonisi güçlendirilebilir.

Hobilere zaman ayırmak gerekir

Zamanla yarışmak stresi açığa çıkartır. Belirli görevlerin verilen zamanda gerçekleştirilememesi strese sebep olur. Çalışma biçimini iyi programlayan biri, günlük hayatta hobilerine ve dinlenmeye zaman ayırarak stresten uzak bir yaşam sürebilir.

Doğadan gelen anti-stres programı

Bireysel stresi kontrol altına almak doğal besin maddelerinin yeterli alınmasıyla da mümkündür.

Ekolojik beslenme önemli

Ekolojik tarımla elde edilmiş ve doğal ortamlarda yetiştirilmiş hayvanlardan elde edilen besinler aromatik ve daha lezzetli olup vücudumuza daha az zararlı maddeler yükler ve bedenimizde kimyasal toksik artıklar bırakmazlar.

İşlenmemiş gıdalar

İyi beslenmenin temeli kaliteli gıda maddelerinden geçer. Kaliteli ürünler genel olarak doğallığını koruduğu için çok önemlidir. Gereğinden fazla işleme tabi tutularak satışa sunulan besinler sağlığımızı bozar.

Besin değerini korumak

Kalitesi çok yüksek gıdalar, tüketim öncesi yanlış hazırlama biçimleri nedeniyle gerçek besin değerlerini kaybedebilir. Buğulama, sote gibi haşlama yöntemleri doğru yapılırsa besinin gerçek tadı ve vitamin değeri korunmuş olur. Besinin depolanması, sıcak tutulması ve haşlama esnasında fazla su kullanılması besinin değerini düşürebilir.

Tempolu bedensel aktivite

Hep söylediğim gibi egzersiz yapmak için maraton koşucusu olmaya gerek yok. Tempolu spor türleri, örneğin jogging, yürümek, yüzmek ve bisiklete binmek gibi sporlarla gerekli bedensel aktivite sağlanabilir. Haftada en az yarım saatlik periyotlarla 2-3 seanslık aktiviteler planlayın. Hangi spor dalları size daha cazip geliyorsa o spora yönelin.

Belirli besleyici maddeler ve şifalı bitkiler, sportif faaliyetlere ek olarak tüketildiğinde kalp ve kan hücrelerinin sağlığını olumlu etkiler.

Düzenli bedensel aktivite içinde olan insanlar strese karşı daha dayanıklı olurlar.

Kalbini güçlendir

Kalp için şifalı bitkilerin en önemlisi, akdikendir. Çünkü bu bitki, kalp atımını düzenler. Bilinen bir yan etkisi yoktur. Akdiken, magnezyumla birlikte alındığında güçlü bir etki yaratır.

Stresi Azaltmak İçin Öneriler

• Çalışma gününüze limitler koyun ve bu limitlere uyun.

• Gün içinde çalışmalarınıza zaman zaman ara verin ve eğer mümkünse temiz havaya çıkın.

• Kısa da olsa biraz yürüyüş, sinirlerinizi yatıştırır.

• Egzersiz yapmayı rutin hale getirin.

• Mutlaka bedensel aktivite yapın.

• Asansöre binmek yerine merdivenleri kullanın.

• Esnek olun, gerilimden ve şiddetten kaçının.

• Düzenli bedensel aktivite hem çalışmalarınızda verimli olmanıza hem de stresle başa çıkmanıza yardımcı olacaktır.

• Doğal yiyecekler yemeyi alışkanlık haline getirin.

• Rafine şeker ve kafeinli içeceklerden uzak durun.

• Gerginleştiğinizi hissettiğiniz anda size huzur veren bir müzik dinleyin.

• Espri yeteneğinizi geliştirin.

• Stresin nedenini ortaya çıkarmaya çalışın.

• Kokuların gücünden yararlanın. Size huzur veren elma, limon gibi doğal kokular içinde rahatlamaya çalışın.

• Gevşeme tekniklerini deneyin ve meditasyon yapın.

• Stresinize neden olan sorun veya sorunları belirlemeye ve çözüm üretme­ye çalışın.

• Cinsel yaşamınızı düzene koyun.

• Gülmeyi unutmayın.

• Dost ve arkadaşlarınızla dertleşin.

• Stresle başa çıkmakta zorlandığınız an bir psikoterapiste başvurun.

Dr. Hüseyin NAZLIKUL
IFMANT = Uluslararası Nöralterapi Federasyonu Başkanı
Bilimsel Nöralterapi Regülasyon Derneği Başkanı